၁။ နိဒါန်း    

ကရင်လူမျိုးတို့သည် မိမိတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်အတွက် ခရီးနှင် လာရသည့်အချိန် ကာလ သည် မျိုးဆက် ၃ ဆက်၊ ၇၅ နှစ်အထိရှိ့နေပြီး မကြာခင်မျိုးဆက်သစ် (သို့မဟုတ်) စတုထ္ထမျိုးဆက် တို့ထံ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးတာဝန် ပုခုံးလွဲပေးရတော့မည်ဆိုသည်ကိုတော့ မည်သူက ခန့်မှန်း၍ ရနိုင်မည်နည်း။ ဤ ၇၅ နှစ်ပြည့် အချိန်မှာပင် ကရင်တို့သည် ပုံစံအသစ် တမျိုးအသွင်ဖြင့် လက်နက် ကိုင်တော်လှန်ရေးကိုအဆုံးသတ်ကာ ကိုယ့်ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့် အတက်တည်ဆောက်ရေးကို ရောက် လာမည်လားကိုပင် ယတိပြ ပြော၍မရေသးပေ။ သို့သော် ကရင်တို့သည် ခက်ခဲကြမ်းတမ်းလှသည့် လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးမှာ ဥက္ကဌစောဘဦးကြီး ချမှတ် ခဲ့သည့် မူ (၄)ချက်အပေါ် ခိုင်မြဲစွာ ရပ်တည်လျက် ပန်းတိုင်မရောက်သရွေ့ ကရင်လူမျိုးတို့သည် တော်လှန်ရေးကို ဆက်လက် ဆင်နွဲ ပေဦးမည်ကိုတော့ မြေကြီးလက်ခတ်မလွဲပေ။ ထို့ကြောင့် ရောက်ရှိ့ လာမည့် ၇၅ နှစ်ပြည့် ကရင် လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးမှာ ကရင်လူမျိုးများအတွက် အဆုံးအဖြတ် တခုဖြစ်လာမည်လား၊ ကော်သူး လေးအနာဂါတ်သည် မည်သို့ဖြစ်လာနိုင်သနည်း စသဖြင့် သုံးသပ်ဆန်း စစ်မှုမျိုးကိုလည်း စာရေးသူ အနေဖြင့် သုံးသပ်လိုသည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်လည်း ဘာကြောင့် ကရင့် လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေး ဖြစ်ပေါ်ရပြီး ကရင်လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေး၏ ပန်းတိုင်သည် ဘယ်အရာနည်းဆို သည်လည်း သိရှိ့ ဖို့လိုမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဤထင်မြင်သုံးသပ်ချက်ဆောင်းပါးတွင် သမိုင်းကို အနည်းအကျည်းအခြေခံပြီး စာရေးသူ၏ အထင်အမြင် အယူအဆများကိုသာ ထည့်သွင်းပြီး ရေးသားထားသည့်အတွက်ကြောင့် မှားယွင်းသည်များဖြစ်ခဲ့သည်ရှိ့သော် စာရေးသူ၏ တာဝန်သာဖြစ် သည်။

၂။ ကရင်တော်လှန်ရေးဖြစ်တည်လာရသည့် နောက်ခံသမိုင်း

ကရင်လူမျိုးတို့သည် ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်သည့် ဗမာပြည်အတွင်း နိုင်ငံသားအဖြစ်ရှိ့နေပြီး ၁၈၈၁ ခုနှစ်တွင် ကရင်အမျိုးသားအသင်းကို ဖွဲ့စည်း လာနိုင်ပြီး ကရင်လူထုကို နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး နှင့် ပညာရေးအပိုင်းတွင်များစွာအလုပ်အကြွေးပြုနိုင်ခဲ့သည်။ ကိုလိုနီမှ မိမိအုပ်ချုပ်နယ်မြေများကို ပြန်လည်လွတ်လပ်ခွင့်ပေးရန်အချိန်ကျလာသည့်အခါတွင် ကရင်လူမျိုးအတွက် နိုင်ငံရေးအလည့် အပြောင်းဖြစ်ရုံသာမက ဗမာနိုင်ငံအတွင်းရှိ့ လူမျိုးစုတိုင်း အတွက်လည်း နိုင်ငံရေးအလည့်ပြောင်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကရင်တို့အတွက်မူ လက်နက်ကိုင်တော်လှန် ရေးဆင်နွဲရသည့်အဖြစ်ကို ရောက်ရှိ့လာသည်က ယခု (၂၀၂၄) တိုင်ဖြစ်သည်။ လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးဖြစ်တည်လာရသည့် အရင်းသမိုင်းကြောင်း နောက်ခံကိုကြည့်လျှင် ကရင်တို့သည် နိုင်ငံရေးအရ ချန်လှန်ထားခြင်းကို ခံခဲ့ရခြင်းကြောင့် ပြောရမည်ဖြစ်သည်။ ကရင်လူထု သပိတ်/ ဆန္ဒထုတ်ဖေါ်မှနေ၍ နောက်ပိုင်းတွင် ကရင့်လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးအထိ ဖြစ်လာရသည်။  ဤအရာကိုအဆင့် ၂ ဆင့် ဖြင့် ခွဲခြားသတ်မှတ်နိုင်သည်။ 

အဆင့် ၁) ပထမသပိတ် ကိုလိုနီကာလ

အင်္ဂလိပ်အစိုးရနှင့်တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရာတွင် ကရင်ကိုယ်စားလှယ်မပါခြင်း၊  စာချုပ်ချုပ်ဆိုမှု တွင် ကရင်သဘောထားမပါရှိ့ခြင်းနှင့် ကရင်ကိုယ်စားလှယ်တွေ တက်ရောက်ခွင့်မရမှု၊ တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်မှာ ကရင်ကိုယ်စားလှယ်အရေအတွက် နည်းပါးလွန်းမှု၊ ယခင်သီးခြားရှိ့နေသည့် ကရင့်လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ကို ဆက်လက်ထားရှိ့မှုမရှိ့ခြင်းနှင့် တိုင်းပြည်ပြည်ပြု အစည်းအဝေးတွေမှာ ကရင်ပြည်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဆွေးနွေးမှု မပါရှိမှု စသည့်အရာသည် တိုင်းပြုပြည်ပြုရွေးကောက်ပွဲကို သပိတ်မှောက်ရန် ဖြစ်လာ သည့် အရင်းခံအကြောင်းအရာဖြစ်သည်။ ထိုအချက်တွေကို အင်္ဂလိပ်ထံ တင်ပြတောင်းဆိုရာတွင် ၁၉၄၇ခုနှစ်၊ မတ်လ ၃၁ ရက်အထိ နောက်ဆုံးအနေဖြင့် စောင့်ဆိုင်းမည်ဟု တင်ပြထားသော်လည်း အစိုးရထံ တုန့်ပြန်မှုတစုံတရာမရှိ့ခဲ့သဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲကို သပိတ် မှောက်ခဲ့ ကြရသည်။ ကရင်လူထု၏ ပထမသပိတ်သည် ၁၉၄၇ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၉ နေ့ဖြစ်သည်။ ပိုပြီးထိရောက်မှုရှိ့ ရန်လည်း အင်္ဂလိပ်အစိုးရအဖွဲ့ဝင်အတွင်းပါရှိ့နေသော ဝန်ကြီး စောဘဦးကြီးသည်လည်း နှုတ်ထွက်ရန် တောင်းဆိုမှုရှိ့ခဲ့၍ ဝန်ကြီးကိုယ်၌ ကရင်လူထုကိုယ်စားပြုတို့၏ ဆန္ဒအတိုင်း နှုတ်ထွက်ခဲ့သည်။

အဆင့် ၂) ဒုတိယသပိတ် လွတ်လပ်ရေးရပြီးချိန်

         ၁၉၄၈ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ (၄) ရက်နေ့တွင် မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရရှိ့ခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်သည် အင်္ဂလိပ်ထံ လွတ်လပ်ရေးရခဲ့သော်လည်း ကရင်လူမျိုးကိုမူ နယ်ချဲ့လက်ကိုင်တုတ် အဖြစ် ရှုံ့ချ ပြောဆို ခဲ့သည်။ ဆူပူသောင်းကျန်းသူဟူ၍လည်း တင်စားရေးသားလာခဲ့ကြသည်။ ကေအဲန်ယူ- ကရင်အမျိုး သားအစည်းရုံးသည် ၁၉၄၈ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၃ရက်နေ့တွင် ကရင်ပြည်အားပေးရန် ဖဆပလအစိုးရ ထံ တောင်းဆို လာခဲ့သည်။ ဤတောင်းဆိုချက်သည် ပိုမိုလေးနက်ရန် ကေအဲန်ယူ-ကရင်အမျိုးသား အစည်းအရုံးသည် ကရင်လူထုများကိုစည်းရုံးပြီး မြန်မာပြည်တနိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာ ဆန္ဒထုတ်ဖေါ်မှု သပိတ်ကို ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၁ ရက်တွင် ကျင်းပခဲ့ပြီး ကရင်လူထု ၄ သိန်းကျော်တက်ကြွစွာ ပါဝင်ခဲ့ သည်။ သို့သော် မတ်လ (၃) ရက်အထိ မည့်သည့်အကြောင်းမထူးခဲ့ချေ။

         သမိုင်းတွင်ဖြစ်တည်ခဲ့သော ပထမကရင်လူထုသပိတ်သည် သက်ရောက်မှုလည်းရှိ့ခဲ့သည်။ ဖဆပလသည် ကရင်တို့ကို အကျပ်ကိုင်ရန် ကရင်လူထုနှင့်ဗမာ လူထုအကြားနားလည်မှုလွဲအောင် ဖန်တီးလာပြီး (လူမျိုးရေးပြသနာဖန်တီးမှု) တဆက်တည်းတွင် ကရင်များ၏လက်ထဲတွင်ရှိ့နေသော လက်နက်များကိုသိမ်းယူရန်အထိလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင် ကေအဲန်ယူ သည် မော်လမြိုင် ညီလာခံကို ၁၉၄၇ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ (၁၀) ရက်တွင် ခေါ်ယူကျင်းပနိုင်ခဲ့ပြီး  ကိုယ်စားလှယ် (၇၀၀) ကျော် ပါဝင်တက်ရောက်ခဲ့ပြီး ညီလာခံ၏ ရှေ့ဆက်လုပ်ငန်းစဉ် (၇)ရပ်ကို ချမှတ်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုလုပ်ငန်းစဉ်တွင် တိုင်းပြုပြည်ပြု ရွေးကောက်ပွဲကို ကရင်တို့မှ သပိတ်မှောက်သဖြင့် ထိုမှတဆင့် ဖြစ်တည်လာသော လွတ်တော်မှ အတည်ပြုသော ဥပဒေသည် အလိုအလျောက်ကရင်လူထုနှင့်မဆိုင်ဖြစ်သွားသည်။ ကရင်ပြည် ရရှိရန့် အတွက် ကရင်တို့သည် ကုလသမဂ္ဂအထိ တင်ပြလုပ်ဆောင်မည်ဟုလုပ်ငန်းစဉ်အတွင်းထည့်သွင်း ခဲ့သည်။  ကရင်နိုင်ငံအတွက် ကရင်ပြည်၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေရေးဆွဲရေး၊ နယ်မြေသတ်မှတ်ခြင်း (Demarcations) နှင့် ကရင် အမျိုးသားအလံတော်ကို ကရင်တစ်မျိုးသားလုံး၏အလံအဖြစ်အတည်ပြုခြင်း စသည့်အထိ လုပ်ငန်း စဉ်များကို စည်းစည်းလုံးလုံးချမှတ်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ နိုင်ငံရေးအရ ကရင်တို့သည် မည်သို့ရှေ့ဆက်သွား မည်ကို လုပ်ငန်းလမ်းစဉ်တိတိကျကျရှိ့နေခဲ့သည်အချိန်သည် ပထမသပိတ်ပြီးနောက်တွင် တွေ့ရသည်။ သို့သော် နိုင်ငံရေးဟူသည် ခေတ်ရေစီးကြောင်းအလိုက်ပြောင်းအလဲရှိ့သည်။ မော်လမြိုင်ညီလာခံမှ ချမျတ်ခဲ့သော ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်၏ ကာလသည် ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်ရေးတည်ရှိ့နေသေးသည့်ကာလ ဖြစ်သည်။

         ဒုတိယသပိတ်သည်လည်း ပထမသပိတ်ပြီးနောက် ချမှတ်ခဲ့သောလုပ်ငန်းစဉ်ကို ပြန်၍ အထောက်အကူပြုသည်။ အထူးသဖြင့် ကရင်တို့သည် မိမိတို့၏နိုင်ငံရေးလာရာကို ပို၍ ခိုင်မာလာစေ သည့်သဘောကို လူထုသပိတ်ဖြင့် တနိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာချပြနိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် မတ်လ (၃)ရက်နေ့တွင်  နှစ်စဉ်ပုံမှန်ကျင်းပပြုလုပ်သည့် နှစ်ပတ်လည်အစည်းအဝေးကို ခေါ်ယူကျင်းပ ခဲ့ပြီး တူညီသော သဘောထားများကို ချမှတ်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုသဘောထားမှာ လွတ်လပ်သော ကရင် ပြည်ရရှိ့ရေးဟူသည့် နည်းလမ်းတခုသာကျန်ရှိ့တော့ပြီး ထိုနည်းလမ်းကို အကောင်အထည်ဖေါ်ရန်သည် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲဝင်ရန်နည်းလမ်းဖြစ်သည်။ ထိုနှစ်ပတ်လည်အစည်းအဝေးပြီးသည့်အခါတွင် ဖဆ ပလအစိုးရဘက်မှ တွေ့ဆုံရန်ဖိတ်ကြားလာသည့်အတွက် ကေအဲန်ယူခေါင်းဆောင်းကြီးများနှင့် ဖဆပလ ခေါင်းဆောင်များတွေ့ဆုံခဲ့ကြပြီး နိုင်ငံရေးအရ ဖဆပလဘက်မှ နည်းလမ်း ၂ သွယ်ချပြခဲ့ပြီး ထိုနည်းလမ်း နှစ်သွယ်မှာ ပါလီမန်နည်းလမ်းဖြင့် ကရင်ပြည်ရရှိအောင် ကြိုးပမ်းခြင်းနှင့်  လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ခြင်း ဟူ၍ဖြစ်၍ နှစ်ဖက်အပြန်အလှန် အကျိုးဖြစ်ထွန်းနိုင်မှုအပေါ် ဆွေးနွေး ခဲ့ကြသည်။ ကေအဲန်ယူဘက်မှ ဥက္ကဌစောဘဦးကြီးလည်း ကရင်လူထုသပိတ်သည် ကရင်လူထု၏ ဆန္ဒကို ထုတ်ဖေါ်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ကရင်နိုင်ငံပေးခြင်းမပေးခြင်းသည် ဖဆပလအစိုးရ တာဝန် သာရှိ့တော့ကြောင်း တုန့်ပြန်သည်။ သို့သော် ဖဆပလဘက်မှ ပါလီမန်နည်းလမ်းကိုသာ ချည်းကပ်ရန် အဖြေပေးခဲ့သည်။

         ဒုတိယသပိတ်ပြီးနောက် မြေပြင်အခြေအနေသည် အပြောင်းအလဲရှိ့လာသည်။ ဖဆပလအစိုး ရ လက်အောက်တပ်ရင်း ၂ ရင်းသည် တောခိုပြီး၊ ဖဆပလအစိုးရနှင့်အပြိုင်ဆန့်ကျင်ဘက် ကွန်မြူနစ် တို့သည်လည်း ကရင်လူထုအပေါ်အမြင်စောင်းသည်မျိုးရှိ့လာခဲ့သည်။ တောခိုသွားသည့်တပ်ရင်း ၂ ရင်း ၏ အန္တရယ်ပြုနိုင်ဖွယ်အခြေအနေတွင် ကေအဲန်ယူနှင့် ဖဆပလအစိုးရကြား လက်တွဲဆောက်ရွက်မှု အခြေအနေတရပ်လည်းရှိ့ခဲ့သည်။ ထိုအရာက ကရင်လက်နက်ကိုင်တပ်များကို တပ်ဖြန့်ပြီး ရန်ကုန်ကို ကာကွယ်ထားရသည့်အခြေအနေမျိုးဖြစ်သည်။ ကေအဲန်ယူဥက္ကဌဟောင်း စောဘသင်စိန်၏ အဆိုအရ

“ကရင်အမျိုးသားတွေကိုကာကွယ်ဘို့ ကာကွယ်ရေးတပ်တွေကို ဒေသတွေ၊ ခရိုင်တွေမှာ ဖွဲ့ပေးထားပါသည်။ အဲ့ဒီလိုစီစဉ်တဲ့ကာလမှာပဲ ရန်ကုန်ကိုကာကွယ်ဖို့ (KNU) တပ်ဖွဲ့ကိုအသုံးချဖို့ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွေက သဘောတူ ကြသည်။ ဒါနဲ့ကျွန်တော်တို့ (KNU)တပ်ကို စတင်ဖွဲ့စည်းကြသည်။ ဖွဲ့စည်းပြီးနောက်မှာ ရန်ကုန်ကို ကာကွယ်ဘို့ အတွက် တာဝန်ယူကြသည်။ စစ်ရုံးချုပ်၌ တာဝန်ယူနေတဲ့ အချိန်ကာလမှာ ကျွန်တော်တို့ကရင်တွေဟာ တွံတေးဘက် မှာလည်း တာဝန်ယူထမ်းဆောင်ရသည်။ မှော်ဘီ၊ လှည်းကူး၊ ထောက်ကြံအထိ ကာကွယ်ရေးတာဝန်ကို (KNU) က လုံခြုံရေးအတွက် တာဝန်ယူကြ ရသည်။ အဲ့ဒီနေရာတွေကစပြီး ရန်ကုန် ဆင်ခြေပုန်းရပ်ကွက်အထိ နှင့် ဤဆင်ခြေပုန်း ရက်ကွက်တွေမှာ ခဏခဏဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်နေ တဲ့ ကွန်မြူနစ်တွေသည် ဝင်ပြီးမရမ်းကားရဲတော့တဲ့ အနေအထား မှာ ရှိ့ပါသည်။ ဒါပေမဲ့ ပူးပေါင်းခေါင်းဆောင်မှုမရှိ့တဲ့လူလတ်ပိုင်းတွေက စာနယ်ဇင်းတွေ ချိတ်စောင်းရေးလာကြတော့ အဲ့မှာ ပဋိပက္ခ ဖြစ်လာ တော့သည်။ ခေါင်းဆောင်တွေလည်း စုစုစည်းစည်းနှင့်ဆောင်ရွက် ကြဖို့ ကြိုးပမ်းကြပါသည်။ အဲ့ဒီအချိန်မှာ ကျွန်တော်တို့ဥက္ကဌ စောဘဦးကြီးက (ဖ.ဆ.ပ. လ) နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေချိန်ဖြစ်သည်။”

ဤအခြေအနေမျိုးတွင် ပြည်တွင်းပြသနာသည် ဖဆပလနှင့် ကရင်၊ ဖဆပလနှင့် ခွဲထွက် ကွန်မြူ နစ်အကြား နိုင်ငံရေးအရရှုပ်ထွေးနေသည့်အချိန်ဖြစ်သည်သာမက အဖက်ဖက် အားနည်း ချက်ကြောင့် အောက်ခြေတွင်လည်း လူမျိုးရေးအရ တဖက်နှင့်တဖက်လက်နက်ကိုင် သတ်ဖြတ် မှုများရှိ့လာခဲ့သည်။ ထိုကဲ့သို့ဖြစ်လာသည့်ပြသနာကိုလည်း နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းဖြင့် အခွင့်အရေး ရတိုင်း အကြိမ်ကြိမ်ဆွေနွေးမှုပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း ဖဆပလဖက်မှ လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းရေး ကိုသာတောင်းဆို လာသည်။ ဤကဲ့သို့ ညှိနှိုင်း၍ မရသည့်အခြေအနေတွင် အမှန်တရားကို မိမိတဖက်တည်းသာ ဆွဲကိုင်သည့်အခြေအနေမှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခသည် တစတစကြီးထွား လာခဲ့ရသည်။ ကရင်လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးဖြစ်ပွားလာရသည့်အခြေခံပြသနာသည် စမ်း ချောင်းမှာရှိ့သည့် ကရင်ရပ်ကွက်ကို ဝင်ရောက်မီးရှို့သည့်အခါတွင် ထိန်းမရသိမ်းမရ အခြေအနေ ဖြစ်လာပြီး၊ ထိုမှတဆင့် သမိုင်းဘက် စစ်မီးကူးလာပြီး အင်းစိန်တိုက်ပွဲသည် စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့ရ သည်။ သမိုင်း၊ ခဝဲခြံဘက်စစ်မီးကူးချိန်သည် ၁၉၄၉ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက် နေ့ဖြစ်ပြီး ထိုမှတဆင့် အင်းစိန်တိုက်ပွဲကြီးဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ထို့နေ့ကို ကရင်တို့မှ ကရင့်လက် နက်ကိုင်တော် လှန်ရေးနေ့ဖြစ်သတ်မှတ်ကာ ယနေ့အချိန်အထိလည်း ထို့နေကို နေ့စဉ်နေ့တိုင်း ကရင့်တော်လှန် ရေးနေ့ဟူ၍ ကျင်းပလာသည်က ယခုဆိုလျှင် (၇၅) နှစ်တိုင်ရှိလာပြီးဖြစ်သည်။